K,k

kabes 1 Parti di kurpa di hende i di mayoria di bestia, ku ta riba garganta i ta kontené sesu, wowo, nanishi, boka i orea. Su hèlmu a evitá ku e motosiklista a haña sla na kabes. 2 Selebro, sintí, mente òf inteligensia. Uza bo kabes pa nan no gaña bo. Mi no por saka su imágen for di mi kabes. E tin (bon) kabes; e ta kapta tur kos mashá lihé. 3 Lider, persona ku ta dirigí òf ta na mando. Kabes di gobièrnu, kabes di grupo, kabes di delegashon, kabes di e wèlguistanan, kabes di un organisashon, kabes di sam, kabes di skol. Komo kabes di famia, el a reuní ku su kasá i yunan pa despues e por a tuma un desishon. 4 Individuo, persona òf animal, partikularmente ora ta trata di konteo di karakter komersial, estadístiko, ekonómiko, geográfiko, etc. Entrada ta dies florin pa kabes. E pais akí tin un entrada promedio pa kabes basta haltu. Na un marshe na Texas, el a kumpra 400 baka pa un suma masha abou pa kabes. 5 Medio pa midi distansia òf altura. E kabai a gana pa un kabes. E ta un kabes mas haltu ku su ruman. 6 Parti mas hanchu di un opheto. Kabes di feneta, kabes di klabu, kabes di beitel. 7Kuminsamentu di u.k., parti dilanti di algu, promé puesto. Kabes di boto, kabes di barku, kabes di un fila, kabes di un marcha, kabes di un parada, kabes di un demostrashon, kabes di un manifestashon. 8Tòp, e parti mas ariba di algu. Kabes di seru, kabes di página, kabes di maishi, kabes di ola. 9 Parti ariba imprimí ku nòmber, adrès, number di telefòn, etc. riba papel di karta òf riba otro dokumento ofisial. Kabes di e karta akí tin nòmber i adrès di e remitente. Kabes di faktura di e supermerkado akí tin, fuera di nòmber i adrès di e negoshi, asta su kódigo di impuesto. 10 Parti mas importante di algu. Kabes di kama, kabes di mesa. | baha kabes 1 Sak kabes, dirigí kara pa suela. Su tata ta baha kabes ora e ta resa. 2 Resigná, entregá. El a baha kabes, pasobra e sa ku el a pèrdè. 3 Someté na outoridat di otro. E trahadó a baha kabes pa su hefe pa evitá represaya. | bati kabes huntu Bini huntu pa deliberá i plania. | bira di kabes Bira loko. | Bo kabes no ta pa pieu so kome. Uza bo sintí, no! | dal riba e kabes di klabu Indiká, toka e punto esensial di un asuntu. Tambe: dal nèt riba/den kabes di e klabu. | di pia te kabes (Bisá di un persona.) Di ariba te abou. Mi suegu a wak mi di pia te kabes, dia m’a drenta su kas pa promé bia, pa despues e sera konosí. | duna òf pidi u.h. un kabe’i boto Duna òf pidi u.h. un left, o sea transpòrt den òf ku un vehíkulo sin tin nodi di paga. | for di kabes Sin uza dokumento òf otro medio, dependiendo kompletamente di bo memoria. For di kabes, e ansiano a konta historia i splika estado di ekonomia di su pais. | haña un kabe’i boto Haña un left. | hinka u.k. den bo kabes 1 Tin algu komo konvikshon fuerte. Ñaño a hinka den su kabes ku e ta bira kantante i duna un presentashon un dia ku un orkesta grandi na Madison Square Garden na New York. 2 Pensa algu ku bo ta sigur di dje, pero ku no ta kuadra ku realidat. El a hinka den su kabes ku e mucha muhé stim’é, pero el a kibuk’é. | kabes abou 1 Kabes bahá, dirigí na suela. E tabata pensativo, i el a kana kabes abou dal den un bòrchi di propaganda. 2 Parti di algu ku mester mustra ariba ta mustra den direkshon abou. E avioneta a bula pasa kabes abou i spanta e públiko. Semper e ta kologá su flanèlnan kabes abou na waya pa nan seka. 3 Bergonsá, desepshoná. Despues di nan derota aplastante, e hungadónan a kana sali kabes abou for di stadion. | kabes bahá 1 Kabes abou, ku ta mustra na suela. Kabes bahá el a kana pasa pa hende no rekonos’é. 2 Mansu, dósilmente. Kabes bahá e delinkuente a entregá su mes na polis. | kabes chinu (chinu) Kabes pelá limpi limpi, kabes feitá. | kabes di awa Kabes ku tin akumulashon di líkido den e kavidatnan di selebro, ku ta kondusí na un kresementu apnormal di kabes di beibi i ku ta kousa preshon haltu den selebro serka mucha mas grandi i adulto. Tambe: hidroséfalo, makroséfalo. | kabes di boto/kabe’i boto 1 Parti dilanti di un boto. Wancho a sinta na kabes di boto, kaminda awa a muh’é, ora e ponchi di Modesto tabata krusa di Punda pa Otrobanda, sperando ku e no tin nodi di paga e bia akí pa e transpòrt. 2 Transpòrt grátis den òf ku un vehíkulo manehá pa otro hende. Franklin a para warda bùs kasi un ora den higra di solo, promé ku Fedjai su primu a para outo i dun’é un kabe’i boto. | kabes di dòlò (inf) Parti koló kòrá di pénis, kaminda e.o. urina ta sali. | kabes di indjan (Melocactus macracanthus) Tipo di káktùs, forma di un milon bèrdè grandi, ku hopi sumpiña grandi, un kusinchi blanku na parti ariba di su kabes, den kua tin sumpiña fini chikitu i fruta oval, poko zut, koló ros te kòrá. Tin 30 pa 40 espesie di e género Melocactus. Ta haña nan den Caribe, na parti wèst di México, Sentroamérika i algun pais di Suramérika. Tambe: kabes di seru; milon di seru; (Ar, Bon) bushi. | kabes di konofló Bala di konofló ku ta kontené vários leshi. E kòki a kue un kabes di konofló, hala tres leshi saka afó, primi nan ku parti plat di un kuchú hanchu, kaska nan i kòrta nan chikí chikí. | kabes di mariku (Matelea rubra) Mata ku ta rama subi bai laira, ku flor blanku ku strepi skur, ku fruta koló bèrdè kla, ku sa kome komo bèrdura, ku forma oval i basta punta ariba, manera flèktu chikí. Ta hañ’é na Aruba, Bonaire, Curaçao, Venezuela i Colombia. Tambe: marípampun. | kabes di patin (vulg) Parti koló kòrá di pénis, kaminda e.o. urina por sali. Tambe: (Ar) kabes di webo, kabes di webu. | kabes duru 1 Kranio, wesu di kabes, ku ta fuerte. Tambe: kabes di koko. E tin kabes duru, b’a dal e den su kabes suek bo man. 2 U.h. ku no ta komprondé kos lihé. Tambe: kabes di pal’i maishi. Ta un kabes duru esei, dies be a splik’é mes kos, i te ainda e no a komprondé nada. Fulan tin kabes masha duru, ta di ocho bia ku e ta pasa e èksamen ei, i atrobe e no a slag. | (ku) kabes friu Den tur trankilidat, ku kalmu. Sin preshon di wèlga, partidonan a sinta ku kabes friu na mesa, evaluá tur sifra i negoshá un kontrakt nobo. | kabes grandi (Tyrannus dominicensis) Para migratorio di Caribe, di un 23 cm largu, koló shinishi i blanku, paresido na chuchubi, ku kabes grandi i un mancha pretu na banda di ámbos wowo. E ta kome e.o. muskita, ta brui spesialmente den wenter na Curaçao, Bonaire i, na ménos kantidat, na Aruba. Ta hañ’é for di Flórida, Sentroamérika bin sur te Colombia. Tambe: pímpiri. | kabes habrí (Bisá di hende muhé.) Ku no ta preokupá tantu ku kustumber òf ku balor i norma. Fulan a bisa su ruman muhé pa stòp ku kos di kabes habrí i baha man ku salimentu i ku kambiamentu di frei. | kabes limpi (limpi) Kabes práktikamente sin kabei. | kabes pelon Kabes sin kabei. | kabes sunú Kabes no kubrí ku nada. E ta gusta kana kabes sunú, asta den tempu friu, sin pèchi, sombré, lensu ni nada otro pa tapa su kabes. | kabes ta bira Uzá ora u.h. ta sinti un malestar di ripiente den kabes, ku por pon’é pèrdè ekilibrio i asta haña e sensashon di ta bai kai. Ora e tin hamber, su kabes ta kuminsá bira. El a pèrdè un poko sanger so, ya su kabes ta bira. Mi sa ku mi no por wak abou, ora nos ta na di dies piso, sino mes momentu mi kabes ta kuminsá bira. | kabes ta morde Tin doló di kabes. Su ruman muhé su kabes ta morde, ora su menstruashon kuminsá. | kabes yen Distraí, ku kos pendiente pa hasi òf ku atenshon na otro kos. Kabes yen el a sali mainta, lubidá yabi di su ofisina na kas. | keinta u.h. su kabes Pone u.h. haña masha gana di algu. | kibra kabes Preokupá ku algu, hasi masha esfuerso pa solushoná u.k. Mayornan di e kuater muchanan tabata kibra kabes tur luna kon kumpra kuminda i paga tur sobrá gastu mensual. | ku man na kabes Desesperá, sin sa kiko hasi. | kue u.h. kabes abou Tuma u.h. hasi kèns, nèk u.h. | lanta kabes Uzá ora u.h. logra sali for di un situashon desagradabel i difísil òf ora u.h. rekuperá di un enfermedat. Fulan su adikshon na wega di plaka a hink’é den un abismo finansiero, pero un tratamentu duradero i sosten di famia a yud’é lanta kabes i kuminsá traha atrobe. Ta manera un milager a pasa, ku mi ruman a lanta kabes despues di drenta sali hòspital tantu bia. | Loke ta den kabes di sòldá no ta den kabes di rei. Un hefe ta pensa diferente for di esun bou di dje. Tambe: Un kos buriku ta kòrda i otro, esun ku ta riba dje. | loko di su kabes Masha kontentu mes. Tambe: loko di kontentu. | Mi kabes no ta pa … Mi no tin tinu pa … | peña saka (for di kabes) Saka un pensamentu for di bo kabes. ‘Peña saka (for di (bo) kabes) ku bo ta kasa ku mi yu muhé’, e bankero a bisa su empleado. | pèrdè kabes Drenta pániko i pèrdè kontròl. El a pèrdè kabes, keda tur tolondrá, dia su mama a fayesé. | plench’i kabes Parti mas ariba di kabes. Plench’i kabes di Django pa algun aña kaba ta pelon, pero na banda i patras di su kabes, e tin hopi kabei, manera ántes. | pone kabes na waterpas Bin bei, uza bo kabes. Tambe: pone kabes (na) pareu. | sali den kabes Sali promé premio di un loteria. | Sanger a subi su kabes. El a rabia mashá. | sera kabes 1 Hasi algu di un manera serio. Si e sera kabes, e ta kaba di studia e aña akí mes. 2 Plania algu konhuntamente. Yunan i subrinanan di Edsel a sera kabes pa organisá un fiesta di famia na okashon di su aña. 3 Plania algu na skondí, sera un kòmplòt. E trahadónan a sera kabes ku nan hefenan pa kore ku e direktor. | siña for di kabes Uza bo memoria pa kòrda loke mester siña. El a siña e kapítulonan di historia for di kabes, sin ku el a komprondé tur kos i por a relashoná tur echo históriko ku otro. E mester a siña e fórmulanan di matemátika for di kabes pa e por a komprondé i traha e sòmnan. | Su kabes a shusha. Bisá ora u.h. ta pretendé di ta mas ku e ta. Tambe: El a haña kaka den kabes. E ta kabes haltu. | Su kabes a suta. Su kabes no ta bon.| tira kabes 1 Sambuyá. Ènchi ku Foncho a bai tira kabes na Playa Canoa. 2 Kabishá. El a vigilá e edifisio henter anochi, pero den mardugá grandi, el a kuminsá tira kabes. 3 (Bisá di fli.) Hasi moveshon (repentino) di bai ku kabes direkshon di tera. El a snuk e fli dje tantu ei, ku esaki a kuminsá tira kabes. | tira un kabes Drumi un ratu. | u.k. sin pia sin kabes Un asuntu tur bruhá. Tambe: un kos sin pia ni kabes. || Esp cabeza Port cabeça Fr tête Eng head Ned hoofd

kachó 1 Animal doméstiko di kuater pata, ku olfato fuerte, ku por wou i ku ta konosí pa su fieldat i obedensia na su doño. Hende sa tin e pa kompaño, vigilansia, protekshon, yagmentu, pa hala karga, buska hende bibu òf morto, droga, arma. | (A) ni ku kachó’i Djo no por hañ’é! Di niun manera no por haña e persona òf kos en kuestion. | A ni ku kachó mi tras, mi no ta hasi e kos ei. Esaki u.h. ta bisa, ora di ningun manera òf pa nada di mundu, e no ke hasi algu. | biba manera pushi ku kachó Biba semper den desakuerdo ku otro, pleita tur ora bai. | biba òf hiba (un) bida di kachó Biba kon ku ta, di un manera iresponsabel i kaótiko. | Bo no por siña (un) kachó bieu un triki nobo. No por pone u.h. grandi kambia su moda di hasi. | di kachó Malu, ònbeskòp. El a haña un trato di kachó na e snèk ei. | djente di kachó 1 Djente ku kachó tin den boka. 2 (fig) Kos dushi di suku ku repi fini di koko òf ku koko na pida pida. 3 (Bodianus rufus) Piská ku lep diki i djente fuerte, ku ta kambia koló di hel ku lila bira maron ora e ta adulto. E ta biba den ref di koral i baranka na un profundidat di 1 pa 70 m. E por bira te 40 cm largu, pero mayoria no ta bira mas largu ku 28 cm. Ta hañ’é for di Florida te Brazil, tambe den Laman Caribe. | Es ku drumi ku kachó ta lanta ku sarna. Esun ku anda kaminda tin mal kustumber ta pega ku nan. Tambe: Es ku drumi banda di kachó ta lanta ku pruga. Kachó rondiadó ku no ta haña na pia, ta haña na kabes. | gana kachó kachó Gana bisto, konvinsentemente. El a gana bo kachó kachó. | kachó (di) guia Kachó entrená pa guia hende (kasi) siegu riba kaya. Tambe: kachó di siegu. | kachó bastá Kachó ku ta yu di un kachó di rasa i un kachó ku no ta di rasa òf di dos kachó di rasa diferente. | Kachó bieu sa ki banda wesu ta moli. 1 Ora u.h. konosé sierto debilidat di bo, e ta probechá di esei. 2 Eksperensia ta pone ku u.h. sa unda tin peliger. | kachó di awa Mamífero marino, ku ta pertenesé na e famia Phocidae, ku ta biba mayoria di tempu den laman, ku tin lana kòrtiku, ku no tin blat di orea, ku tin dos ala di dilanti i dos di atras ku ta mas grandi, ku kua e ta landa.  E ta uza su alanan di dilanti pa move subi kosta. Ta hañ’é kant’i kosta den zona templá i zona friu. E ta produsí un zonido ku parse woumentu di kachó. Tin 33 espesie.| kachó di gobièrnu (fig) Denominashon despektivo, ofensivo, pa polis. | kachó di kaya 1 Kachó ku ta biba riba kaya. 2 Kachó sin rasa determiná. | kachó di rasa Kachó ku ta yu di dos kachó di mes rasa, o sea di un espesie rekonosé komo tal, manera boxer, chihuahua, dobermann, fila brasileiro. | Kachó grandi òf kachó chikí, tur ta kachó. Kon ku bo hasi, kos ta keda igual. Si ta abo t’esun ku tin ku hiba vra òf bira víktima, no ta importá kon òf di ken. | Kachó keipu! (l fem) Alakran! Gañadó! Tambe: Kachó keipu, pushi mèsla pará! | kachó ku pushi Tur sorto di hende, ken ku ta. Tambe: pushi ku kachó. Un pareha ku tin sinkuenta aña bibá na Hulanda ta di opinion ku ántes un grupo selekto di nan kompatriotanan tabata sali Curaçao bai Hulanda, pero awor akí ta kachó ku pushi ta bai. | Kachó ku rabia, ta morde su shon. Si bo sigui provoká i tèr u.h., asta esun ku mas pasenshi lo rabia na un momentu dado. | Kachó ku ta grita, no ta morde. Esun ku ta grita òf rabia hasi bochincha, no ta hasi nada. Tambe: Kachó ku ta ladra, no ta morde. | kachó machu Kachó maskulino. | kachó muhé Kachó femenino. Tambe: tefi. | Kachó no sa kome kachó. Mal hende no ta hasi otro nada. | Kachó rondiadó ta karga sarna. Esun ku ta anda ku mal hende ta pega ku nan mal kustumber òf maña. | kachó shimaron Kachó brabu, salbahe, ku ta biba den mondi. | Kachó ta balia pa wesu. Pa plaka hende ta hasi hopi kos. | Kachó ta kome kachó. Bisá ora hende di mes grupo, gremio, organisashon, etc. akusá otro òf bringa ku otro. | Kachó ta manda pushi, pushi ta manda su rabu. Bisá ora u.h. delegá trabou na otro, i esaki na su turno pasa e trabou pa otro, loke por tin komo konsekuensia ku e trabou ta keda para. Tambe: Doño ta manda kachó, kachó ta manda su rabu. | kachó wardadó Kachó ku ta vigilá, ta kuida kurá i kas. | Kombitu sin noi ta fiesta di kachó! Reakshon di u.h. ku no a haña un invitashon formal pa un fiesta òf otro evento i ku haña invitashon na último momentu. | kue un kachó Dal un beter. | Kurpa ta kachó! Kurpa ta kibrá, kurpa ta malu. Ora su kasá a puntr’é kon el a lanta, Alejandro a kontest’é: ‘Kurpa ta kachó awé!’ | manera kachó Malu, di manera ònbeskòp. Ora el a bai entregá un keho, nan a trat’é manera kachó . E general a rous e kapitan manera kachó. | morto kachó Frakaso total, fayo grandi, tambe morto morto òf out diki diki den deporte di béisbòl. Kon a para ku e proyekto di Gachi? Morto kachó! E hungadó den su intento di robo ta morto kachó na segunda. | mucha kachó Mucha ku ta hasi ko’i spetakel. | Ora bo man ta den boka di kachó, bo mester hila fini. Ora bo ta dependé di u.h., bo ta haña bo obligá di soportá hopi na su man. Tambe: Si bo man ta den boka di kachó, hunga ku su rabu. Si bo man ta den boka di kachó, hunga ku su kabes. | Pa dal kachó, no sa falta palu. Ora bo ke hasi malu ku u.h. òf akus’é di algu inhustamente, semper bo por haña un preteksto. Tambe: Pa dal kachó, palu di maishi mes ta sirbi. | pia kachó Na pia robes. Purá pa yega skol na tempu, e mucha a bisti su sapatu pia kachó. | tira pushi riba kachó Hasi un pleitu entre dos òf mas hende mas grandi. || Esp perro Port cão Fr chien Eng dog Ned hond