C,c

chikí ath ‹var› chikitu 1 Di poko tamaño, no grandi. Bo ta chikí, sua, pará banda di bo, mi ta wak den bo plenchi di kabes. Fo’i dia m’a kumpra e mata akí, e ta mes chikí, parse ku e ta krese masha poko poko. 2 Mas hóben, di ménos edat. Mi ta kuater aña mas chikí kuné, pasobra ami ta di 1990 i e ta di 1994. 3 Usá pa, di forma kariñoso, referí na u.h. di poko estatura. Crisma Chikí a partisipá na hopi Festival di Tumba. 4 Hóben, yòn. Bo ta muchu chikí pa bo ta papia palabra mahoso asina. | Barku chikí, bodega hundu. Bisá di hende di poko estatura, pero ku tin aden, ku ta presta, ku tin kurashi. | kai chikí 1 No ta konta mas, no ta importante mas. Awor akí ta bo ruman ku a kue fama den béisbòl, tur hende ta papia di dje, abo a kai chikí. 2 Yega muchu lat pa por a probechá òf gosa di algu. Awe sí bo a kai chikí, pasó tres or a bati i bo no a yega kas ainda, m’a kome e bonchi ku a sobra. Boso a kai chikí; un ratu promé (ku) boso yega, a pasa un trupa di flamingo nèt riba nos kabes, rumbo pa Boneiru. | kana pia chikí Kana ku paso kòrtiku. | kue midí den Laman Chikí Bisti karson hálfestèngel. | na plaka chikí Mashá detayá. El a tuma mas di un ora pa konta mi su problema na plaka chikí. | Pushi chikí sa nister. Mester tene kuenta kiko ta papia dilanti di mucha. | ruman chikí E ruman di mas chikitu, esun ku a nase último. | Yu di mas chikí ta mata mama. Konsekuensia grave òf desagradabel di algu ku u.h. a prinsipiá, sa sali na kla na final.

chikitu ath ‹var› chikí 1 Di poko tamaño òf haltura, no grandi. Ei, bin para banda di mi pa mi mira kon chikitu bo a keda for di mi. Ta manera e mata akí ta un tipo chikitu, pasó e no ke krese pa kaba. 2 Mas hóben, di ménos edat. Mi ta kuater aña mas chikitu kuné, pasó ami ta di 1990 i e ta di 1994. 3 Hóben, yòn. Bo ta muchu chikitu pa bo ta papia palabra mahoso asina. | Barku chikitu, bodega hundu. Bisá di hende di poko estatura, pero ku tin aden, ku ta presta, ku tin kurashi. | Pushi chikitu sa nister.Mester tene kuenta kiko ta papia dilanti di mucha. | Yu di mas chikitu ta mata mama. Konsekuensia grave òf desagradabel di algu ku u.h. a prinsipiá, sa sali na kla na final. 

chupa ( _ ´¯ ) 1 v tr Hala den boka dor di kontraé múskulo di lep i boka pa forma un vakuo. El a hinka un richi den bòter i chupa su limonada. E ta gusta chupa wesu di kabritu. E mucha tabata chupa su apelsina ku smak. E yu ta chupa pechu di su mama. 2 v tr Tene, mua i move den boka pa laga disolvé. E mucha a chupa su mangel poko poko pa esaki no kaba lihé. 3 v tr (Bisá di líkido, algu húmedo, energia). Apsorbé òf usa eksesivamente. E mata ku bo a duna mi ta chupa hopi awa. Sierto tela di paña ta chupa tur bo guma, gast’é. E gai ei ta tur ora na snèk ta chupa ròm. Èrko bieu ta chupa koriente. 4 v tr (fig.) Hala, ranka, saka for di u.h. Bo tin ku tene kuenta ku sierto hende, nan ta chupa tur bo energia, laga bo slap slap. 5 v tr Papia palabra bunita, pero eksagerá i tin bia asta mentiroso, pa trasta u.h., pa lag’é sintié bon, pero ku e meta pa logra algu for di dje. Pa e haña e puesto ku e ta anhelá ei, e ta chupa su superiornan. ‹sin› lembe | chupa dede Hinka dùim òf otro dede mei mei di lep i keda move lep i lenga bai bini na e dede(nan). Tin mucha ta chupa dede inkonsientemente; e ta duna nan trankilidatEl a chupa dede asina tantu, ku su djentenan djariba a bin dilanti. | Chupa e preimu awor! Karga konsekuensia awor! B’a saka bo frei na estado, anto bo no tin ni moda di muri; awèl, chupa e preimu awor! | chupa lenga Sunchi den boka, di tal manera ku e dos lenganan ta keda karisiá otro. | No ta manera ta chupa un preimu. Algu no ta dje fásil ei manera u.h. ta kere.