H,h

habri 1 v tr Hasi ku algu no ta será, tapá o doblá mas. Habri un buki, un ènvelòp, un paki, un mapa, bentana, porta, kranchi, bòter, bleki, etc. 2 v intr Kambia di posishon será pa unu no será. Mi no ta komprondé kon e porta por a habri. Ayera nochi e flornan di mi dama di anochi a habri. E herida a habri atrobe. Danki Dios wer a habri. 3 v tr Hasi algu disponibel, optenibel òf aksesibel pa funshoná o sirbi komo loke e ta destiná p’e. Mester habri tur playa pa públiko. Ta imperativo pa habri mas kupo di trabou. 4 v intr Kuminsá funshoná o bira disponibel, optenibel, aksesibel. Ki dia skol ta habri? Ki dia e barberia akí a habri? 5 v tr/intr Duna komienso na aktividat di un deporte, wega, programa di kòmpiuter, negoshi, evento. Awe nochi Jair Jurrjens ta habri pa Atlanta Braves. El a habri un negoshi den Punda. Lucille ku Greg a habri e fiesta baliando un dushi wals. 6 v refl Adoptá un aktitut di ta dispuesto pa konsiderá algu. Mi ke pa bo habri bo mes/bo mente pa e ideanan nobo di nos hóbennan.7 v prep (+ pa) Bira mas komunikativo ku u.h. i papia di manera franko di bo mes i bo sintimentunan. El a habri pa mi i konta mi su pena. 8 v prep (+ den) Duna pasashi pa algu. E kamber akí ta habri den kurá. | Di dia mester habri pa nochi sera. Tur kos tin su kuminsamentu. | Habri (bo) wowo! (fig) Paga bon tinu na loke ta pasando! | habri afó Trese bèrdat na kla, revelá tur kos. El a habri afó i konta nos eksaktamente loke tabata pasa na trabou. | habri afó ku u.h. Zundra u.h. | habri barika Kousa diarea. | habri boka grandi ku u.h. (fig) Bisá ora mucha hasi frepòstu ku hende grandi. | habri diaKuminsá dia. | habri fo’i otro 1 Kibra. Mi n’ tin e sapatu akí ni un siman i ya el a habri tur fo’i otro. 2 (fig) Kibra amistat o relashon. | habri kara (fig) Relahá múskulo di kara pa por tin un mirada mas kontentu. | habri kuenta (na banko) Kuminsá un kuenta (na banko). | habri man laga bai Stòp di preokupá ku algu ku bo no por remediá. | habri na herida Sali na herida rònt kurpa. | habri pañaKologá paña na waya. | habri porta (fig) Tene relashon seksual ku hende muhé ku ta den fase final di embaraso, ku e fin di hasi e parto tuma lugá ku mas fasilidat. | habri u.h. su wowo Mustra u.h. kiko ta realidat di algu. Djul tabata kere ku Fulan ta masha bon hende, pero m’a habri su wowo. | Shelu a habri, el a kai afó. Bisá di u.h. ku ta kere ku e ta mas ku e ta en realidat.

hera 1 v tr/intr No (logra) tòch, dal, mishi ku, alkansá, etc. u.h. òf u.k. B’a skapa ku e pieda a hera mi. Mi ker a tira e bala den e makutu, pero m’a hera. ‹sin› repa 2 v intr No funshoná manera mester ta. Motor di mi outo ta hera kada be. ‹sin› faya 3 v intr Kibuká, faya. No ta mi ruman a pone e redu ei riba Facebook; ei sí b’a hera. 4 v tr Usá (ku o sin ‘si’) pa spièrta o atvertí u.h. ku si e tribi hasi sierto kos, esei lo tin konsekuensia. Si bo hera pasa banda di mi ruman muhé, mi ta regla kuenta ku bo. Hera bisa mi mama riba mi i bo ta sa kuant’or tin. | hera di + verbo Usá pa ekspresá ku no tabata falta kasi nada pa algu tuma lugá. M’a hera di kumpra mes shimis ku bo. E mucha a trompeká i hera di kai. Tambe: herunpinga, parunpinga. | hera Michi, kue Mèmè Keda sin logra bo meta, pero saka probecho tòg. | Mihó kontadó ta hera. Tambe esnan ku ta bon por kometé eror. | Ta Dios so no sa hera. Tur hende por kibuká nan. Tambe: E mihó kabai ta trompeká.