S,s

sa ‹var› sabi 1 v tr/intr Tin un persepshon kla, tin bon komprondementu di algu. Bo no sa loke bo ta eksigí di mi; ta hopi trabou e kos ei ta tuma. E sa kiko e ta papia. Puntr’é, e sa. 2 v tr/intr/prep (+ di) Tin informashon o ta na altura di algu. Mi sa unda e ta biba. Runi sa kiko mi ke mèn. No bisa mi nada, mi sa. E tambe ke sa di kiko nos tabata papia. Mi ke sa di bo salú. 3 v tr Tin abilidat i konosementu nesesario pa hasi algu. Mi sa franses. Mi sa kon ta traha pastechi. 4 v tr Saka konklushon. Ora mi a mira su reakshon, mi a sa ku ta e mes a kome e bolo. ‹sin› realisá, dedusí, komprondé, konkluí 5 v ous Tin kustumber di hasi algu. Nos sa bai fiesta di kòmbèk, ora mi subrina ta na Kòrsou. Mi sa kumpra regalo p’e tur bia ku e hasi aña. Rafa no sa faya ku su kompromisonan. 6 v ous Uzá pa referí na posibilidat ku algu ta o por sosodé. Hende sa faya. 7 v prep (+ di) Konosé manera di pensa, hasi òf reakshoná di u.h. Bo no tin nodi di bisa mi kiko bo a hasi ora nan a reklamá bo, mi sa di bo. Nan sa di mi ku mi no ta tuma ko’i kèns. 8 v tr (Den kombinashon ku ‘di’, siguí pa verbo.) Logra algu ku ta parse ménos fásil. Kon ku el a hasi su kuenta, el a sa di yega trempan. A pesar di tur kontratempu, el a sa di kaba skol. 9 v tr (Den kombinashon ku ‘di’, siguí pa verbo.) Uzá pa duna mas forsa na e reklamo o reproche den e verbo(nan) ku ta sigui. Nunka Hènri no ta pasa buska Marlon, pero e sa sí di sinta reklamá ora Marlon yega lat. E sa di kome sí, pero nunka e no ke yuda mi den kushina. Nunka e no ta yuda ku nada, pero e sa di kritiká sí. | (A)bo sí, bo sa? (Uzá ora u.h. hasi òf bisa algu ku ta típiko di dje, pero ku bo ta konsiderá oudas.) Bo tin kurashi! | …, bo sa./Bo sa, … Ekspreshon pa embolbé e skuchadó mas den bo mensahe, pa duna informashon adishonal, pa buska konfirmashon, komprenshon, pa duna énfasis òf ora ta indesiso. Bo sa ken m’a mira awé? Bisti e shimis ros; bo sa, esun ku m’a regalá bo. Bo sa, mi tin gana di bis’é su bèrdat. M’a bisa bo ku nos ta bai sine awe nochi, pero mi no tin mashá gana, bo sa. |  Awa di dos be no sa muha makaku. Generalmente hende no ta kometé e mes eror dos be. | Debe no sa frusa. Debe no ta kaduká. | Dios sa/djosa 1 Uzá pa indiká ku no tin kontesta riba un pregunta. Bo ta kere ku nos dikshonario lo bini kla e aña akí? Dios sa. 2 Uzá pa indiká un posibilidat. Djosa e n’ ta bini reunion awe. | El a tende gai kanta, ma e no sa ta den kua kurá. El a tende algu ariba ariba, ma e no sa detaye di e asuntu. | promé ku bo sa Masha lihé mes. E biahe no ta largu; promé ku bo sa bo ta yega. | sa kuant’or tin (Bisá komo menasa.) Haña sa kiko lo ta e konsekuensia. Bo a bini kas ku yen di kos pa mi firma, ora e rapòrt yega, bo ta sa kuant’or tin.

saka 1 v tr Pone loke ta (p)aden (p)afó. El a saka su pòtmòni pa paga. Nan a saka tur mata, ora awa a kuminsá kai. Nan a logra saka e tesoro ku tabata den e kueba. 2 v tr (Siguí pa ‘for di’.) Obligá u.h. bandoná un lugá. Nan a saka dos hungadó for di wega. E direktor a saka e kliente ku a komportá malu for di e empresa. Korte a disidí ku tin di saka e mucha for di kas i lag’é bai biba serka un famia di kriansa. ‹sin› ekspulsá 3 v tr Apartá, separá for di un totalidat. Ora e tabata konta e mangonan, el a saka tur esunnan bèrdè (afó), pasobra e no por uza nan. v tr (Siguí pa ‘for di’.) Alehá, kita òf libra u.h. for di e kondishon o situashon ku e ta aden. No papia ku mi ora mi ta lesa; bo ta saka mi for di mi konsentrashon. El a saka mi for di duda. Ku perseveransia mi tata a logra saka mi for di e ambiente di mal amigu. 5 v tr/intr (Bisá di kontenido di stoma.) Ekspulsá kontenido di stoma inboluntariamente via boka. El a shuata i saka tur su kuminda i tur loke el a bebe. Ora e beibi kaba di bebe, bo tin ku lag’é respu promé bo pon’é abou pa e no saka. El a saka henter dia. ‹sin› arohá, gumintá, vomitá 6 v trYega na loke ta nesesario pa hasi u.k. Mi no sa di unda mi tin ku saka energia, tempu òf brio pa kaba e trabou ku m’a primintí pa otro siman. 7 v tr Operá saka un órgano. Otro siman e ta planiá pa saka matris. 8 v tr (Siguí pa (‘for) di’.) Ekstraé for di u.k. un òf mas di su partinan komo produkto. Saka biña (for) di wéndreif. Saka zeta (for) di koko. 9 v tr Pone u.k. den uzo òf sirkulashon. Banko Sentral a saka papel nobo di dies florin. Mafalda Minguel a saka un disko ku su kansionnan mas gustá resientemente. 10 v tr Hasi e trámitenan nesesario o kumpli ku e rekisitonan pa haña dokumento òf otro medio ku ta duna outorisashon òf e informashon nesesario pa algu. Saka pásport, saka sédula, saka réibeweis, saka un tarheta di krédito. 11 v tr Kumpra algu pa paga na kuota. Si bo no tin tur e sèn pa kumpra un sèt di sala, bo por saka unu i pag’é poko poko. 12 v tr (Den kombinashon ku sustantivo ku ta denotá algu orgániko.) Haña loke e sustantivo uzá ta denotá. Saka djente, saka pèshi, saka flor, saka blachi, saka vipe. 13 v tr Logra optené sierto kantidat for di un totalidat. M’a saka dos blusa for di e tela ku b’a regalá mi. Mi partido a saka kuater asiento. M’a saka ocho glas for di e bòter di biña ku b’a regalá mi. 14 v tr Trese den publisidat mediante un medio visual, manera korant, buki, revista. Nan a saka e aksidente den korant. 15 v tr Hasi mas hanchu òf mas largu. E saya ta keda poko pèrtá, pero no tin sufisiente tela pa sak’é. Mi ta bai laga saka manga di kamisa di mi kasá, pasobra nan ta kòrtiku p’e. 16 v tr Ekstendé algun parti di kurpa òf hasié mas prominente. El a saka man pa kumindá.El a saka batata pa mustra efekto di su entrenamentu. 17 v tr Eksponé òf manifestá algu. Semper e ta bisti blusa kòrtiku pa saka barika. E ta bisti blusa hanchu pa no saka e barika grandi ku e tin. 18 v tr(Bisá di arma.) Pone den posishon di atake. El a saka pistol, kuchú pa mi. | Bo por saka buriku for di mondi, pero no por saka mondi for di su kabes. Tin hende no ta siña nunka. | Dia galiña saka djente.Uzá pa indiká ku algu lo no pasa, sosodé o tuma lugá nunka. | peña saka Bisá ora ta mustra u.h. kla ku loke e ta pensa di hasi no por tuma lugá di ningun forma. Tambe: dobla warda. Si bo ruman a pensa ku e ta bini den mi kas bin manda riba mi, mihó e peña saka. | saka (un) man (yuda) Duna yudansa den forma práktiko. Boso tur a pasa mira e hòmber bieu ta hisa saku di samènt, pero niun hende no a saka man (yuda). | saka afó Yega na un pensamentu o konklushon despues di analisá un situashon. Di loke abo a konta, mi a saka afó ku ta e mes a buska problema. ‹sin› dedusí, konkluí | saka algu for di u.h. Logra ku u.h. ta revelá informashon ku e ke tene skondí. Mi no a saka for di dje ta ken a kont’é e kos ei. | saka bala Hinka bala den wega na kuminsamentu di òf durante wega di bala, segun regla stipulá. Kua ekipo a saka bala ora e wega a kuminsá? | saka bientu Laga gas sali for di kurpa via atras. Tambe: saka peu, puya. | saka bo dia Bende òf traha lo sufisiente pa por kubri gastu di un dia. | saka bo konklushon Karga konsekuensia di algu ku a bai robes i tuma retiro. | saka bo sòm 1 (fig) Wak kon ta hasi pa sali for di un situashon indeseá. Tambe: saka bo kuenta. Mi ta wak kon mi ta saka mi sòm pa paga e pasashinan promé ku fin di luna, pasó mi tin ku paga number di outo tambe. 2 Konsiderá tur opshon i skohe esun ménos desfaborabel o esun apropiá. Tambe: saka bo konklushon. El a saka su sòm i disidí di tuma retiro boluntario. | saka dede Mustra dede mei mei komo un gesto grosero i ofensivo pa ekspresá malkontentu i/o menospresio. | saka gastu Bende o produsí lo sufisiente pa kompensá gastunan hasí. | saka hilu Laga kita hilu di kosé di un herida. Ayera dòkter a saka hilu di mi operashon di apèndeks. | saka kara Hasi algu di tal manera ku esnan yegá na bo òf ku bo ta representá ta orguyoso di bo. Sheila su rapòrt ta tur na ocho ku nuebe; el a saka kara di su mayornan.| saka kareda Sali kore duru bai. E muchanan ku tabata bringa a saka kareda kore bai, ora nan a mira nan tata ta bini. | saka konklushon Yega na un pensamentu despues di analisá un situashon. Ki konklushon bo por saka for di loke el a bisa? Tambe: dedusí, konkluí | saka kopia Reprodusí instantaniamente, mediante un mashin di kopia, kopia riba papel di trabou skibí, imprimí o gráfiko. E blachinan ku mi tin no ta yega; bo por saka dies kopia mas pa mi? Tambe: fotokopiá | saka kurpaEvitá obligashon o responsabilidat a kosto di otro. Tambe: bula pipa. Mi no sa kon e ta hasié, pero semper e ta saka kurpa pa trabou di kas. | saka lenga (Hasí di mucha.) Mustra lenga komo un gesto pa tenta hende. | saka mancha Pone un mancha disparsé. Tambe: kita mancha. Kiko por saka mancha di sanger for di paña? | saka mentira Bisa algu ku no ta bèrdat. Sigui kana saka mentira te ora bo haña bo den problema. Tambe: gaña. | saka na bandera Ekshibí u.h. òf u.k. pa públiko via un banderita. | saka na estado Duna un mucha muhé barika. Tambe: saka na barika. | saka na tambúEksponé u.h. òf u.k. pa públiko pa medio di piesa di tambú. | saka nòmber pa hende Inventá béinam pa hende. | saka potrèt 1 Reprodusí pa medio di fotografia. E tabatin e kustumber di laga saka su potrèt tur bia ku e hasi aña pa por mira kon el a kambia segun añanan ta bai. Tambe: fotografiá. 2 (fig) Bisá ora un hende muhé ta sintá den un posishon kaminda por weta su karson djabou. | saka raton 1 Pasa manisé di un fiesta pa disfrutá di loke a sobra di kome o bebe pa asina pasa un ratu ameno atrobe. Tanchi ta puntra si nos ta bin saka raton awe, pasó a sobra yen di pasapalu di su fiesta. 2 Dal un beter mainta riba stoma bashí pa kita malestar di e bebementu di e anochi anterior. | saka sèn Gasta plaka. E ta duru pa saka sèn. | saka sla 1 Drecha bòdi di outo ora e haña sla. Mario ta saka e sla ei pa bo, laga e outo manera nobo. 2 (fig) Tuma vengansa. Lag’é sigui papia ko’i sokete numa; un djis akí mi ta saka mi sla. 3 (fig) Hasi algu di forma eksagerá pa kompensá pa e tempu ku no por a hasié. Despues ku Nadia a operá, e no por a kome kasi nada, anto awor e ta saka su sla; wak su tayó. | saka sòm (Bisá di aritmétika òf matemátika.) Solushoná un problema. Si bo por saka e sòmnan akí tambe, sigur bo ta haña un bon punto. | saka u.h. for di pèrtá Libra u.h. òf yuda u.h. sali for di un situashon prekario. | saka u.h. fo’i skel Konfundí u.h. Tambe: kita u.h. fo’i skel. | saka u.h. liber(Referente na un akusado.) Demostrá inosensia di akusado di un krímen i logra su libertat. E tabata kondená na seis aña di prizòn, pero su abogado a sak’é liber. | saka uña Bisá di u.h. ku den kuminsamentu tabata parse di ta saksenu i trankil, pero despues ta mustra lo kontrario òf ta mustra ku e no tin miedu. Tambe: saka su spor. Promé e tabata masha tímido, pero despues el a saka su uñanan i no ta tuma tur loke hende bis’é. | Si bo koba den tera, bo ta saka bichi. Mas bo buska drechi di un asuntu dudoso, mas porkeria ta sali na kla.