X,x

(pronun. eks) 1 Di 24 lèter di álfabèt papiamentu. Den ortografia fonológiko di papiamentu, a remplasá su zonido dòbel pa e kombinashon di lèter /ks/, i a reservá su uso ortográfiko pa kaso spesífiko. Máksimo, éksito, ineksplikabel; Xavier. 2 Símbolo fonétiko [x] òf fonológiko /x/ pa representá e promé zonido den p.e. e palabranan ‘general’ òf ‘giro’. 3 Signo ortográfiko ku a keda konservá den algun nòmber di persona i nòmber geográfiko i ku ta pronunsiá sea manera /x/ den e palabra giro òf komo /s/ òf komo /ks/, skibí ku lèter kapital òf nò, segun e kaso spesífiko ta eksigí. Ta pronunsiá e ‘X’ den e nòmber Xavier komo /x/, esta, e promé zonido di e palabra ‘giro’. Ta pronunsiá e ‘X’ den e nòmber Xochimilco komo /s/. Nos ta pronunsiá e ‘x’ den México komo /x/, pues manera e promé zonido di ‘giro’ òf ‘general’. 4 Lèter ku ta pronunsiá [eks, èks, òf ékis], segun e lenga for di kua a adoptá e palabra strañero na papiamentu. X-ray (èks rei na ingles) i rayo-X (rayo ékis na spañó). A manda e pashènt departamento di rayo-X pa saka portrèt di pulmon promé ku e operá. 5 Símbolo (x lèter chikitu) pa multipliká. P.e.: 2 x 2 = 4. 6 Símbolo (x lèter chikitu) ku ta usa entre midínan di un espasio, ku nifikashon di ‘pa’. Grandura di mi kamber ta 3 x 4 m. 7 Símbolo (x lèter chikitu) pa indiká variabel den álgebra. P.e. x² = a + b. 8 Den konteksto di lei, símbolo pa indiká insiso i párafo di artíkulo. 9 Símbolo (x lèter chikitu) pa denotá kualke faktor, number, persona o kos deskonosí òf no spesifiká. A invitá x kantidat di persona na e fiesta. 10 Símbolo (X lèter kapital) pa indiká e number ‘dies’ na sifra romano. X = dies; XX = binti. 11 Un di e símbolonan (X lèter kapital) pa indiká sais di paña di bisti. Na pakus nan ta bende e.o. kamisa, karson, blusa i bistí na e midínan merikano: S (small), M (medium), X (large), XX (extra large) i XXX (extra extra large). 12 Símbolo ku un persona analfabeta ta usa pa firma su nòmber. 13 Símbolo pa presisá posishon riba un mapa, dokumento, etc. 14 Símbolo di sunchi den un teksto.